سهراب فتحی

امروزه توجه به سامانه های داروسانی جدیدی که در درمان هدفمند و تخصصی بیماری ها کارایی لازم را داشته باشد افزایش یافته و زمینه استفاده از حامل های نوین از جمله جاذب های سطحی متخلخل را در تحویل هدفمند داروها فراهم کرده است. امروزه این حامل ها در بهبود درصد دوز دارو، میزان حلالیت، رهایش کنترل شده، آهسته و یا سریع داروها مورد توجه فراوانی واقع شده اند. سیستم های انتقال دارویی مختلف را می توان به موارد آلی و معدنی تقسیم کرد. اگر چه سیستم های انتقال دارویی معدنی مانند زئولیت های میکرو متخلخل و سیلیکون مزومتخلخل ]1[ با موفقیت در سیستم های انتقال دارو مورد استفاده قرار گرفتند، اما کاربرد آنها در انتقال دارو اغلب به دلیل ظرفیت بارگذاری کم آنها محدود است، در حالی که سیستم های انتقال دارویی آلی (به عنوان مثال سیستم های پلیمری و سیستم های مبتنی بر لیپوزوم) معمولا زیست سازگاری خوبی دارند، اما کنترل رهاسازی در غیاب تخلخل، کم است ]2[. ترکیبات فلز – آلی (MOF) به عنوان دسته ی جدیدی از مواد نانو متخلخل که به دلیل تخلخل بسیار بالا، سطح ویژه ی بسیار بالا، روش های متنوع و ساده ی سنتز، قابلیت تنظیم اندازه ی منافذ، چگالی کم، زیست سازگاری بالا، پایداری مکانیکی و حرارتی بالا و همچنین مصرف انرژی کم حین فرآیند احیا، توجه بسیار زیادی را به خود جلب نموده اند. MOFها از دو جزء اصلی، یک بخش معدنی (یون های فلزی) و یک لیگاند آلی (انواع مواد آلی) به نام اتصال دهنده تشکیل شده اند. این چارچوب ها دارای ماهیت هیبریدی آلی – معدنی هستند که خاصیت های هر دو عنصر آلی و معدنی را داراست، که از برتری آن محسوب می شود. سیستم های کنترل رهاسازی دارو، یکی از مهم ترین کاربردهای MOFها در علم پزشکی است. به دلایل زیر عموما از مواد متخلخل به عنوان حامل های دارو استفاده می شود : • شبکه های حفره دار منظم در ابعاد و اندازه یکنواخت و قابل تنظیم که باعث کنترل دقیق بارگذاری دارو و کاهش اثرات سینتیکی می شوند. • حجم بالای حفره ها که برای به دام انداختن دارو مناسب هستند. • مساحت سطح بالا که پتانسیل بالایی را برای جذب دارو ایجاد می کند. • عامل دار کردن سطح فعال به وسیله گروه های عاملی، تا به توان بارگیری دارو و میزان آزاد سازی آن را کنترل نمود [3].