محسن صمیمی

زمینه و هدف: گیاه پالایی از روش های کارآمد در تثبیت، استخراج، محبوس کردن و یا سمیت زدایی از آلاینده ها با استفاده از گیاهان بشمار می رود. این روش ارزان قیمت و دوستدار محیط زیست، موجب احیاء، توسعه پوشش گیاهی و همچنین افزایش فعالیت و رشد میکروارگانیزم ها می شود. در این مطالعه گونه های رشدیافته در خاک روبه های معادن سرب و روی راونج شناسایی و ارزیابی شد. مواد و روش ها: گیاهان بومی رشد کرده در خاک روبه های معدنی، از قسمت ریشه جدا شدند. نمونه برداری به صورت تصادفی از خاک و گونه های گیاهی شناسایی شده انجام شد. میزان تجمع فلزات سنگین (سرب، روی، منگنز، کروم، مس، نیکل، کادمیوم و کبالت) در خاک، اندام های هوایی و ریشه گیاهان مورد سنجش قرار گرفت. همچنین شاخص های تغلیظ زیستی بخش هوایی و ریشه ای و عامل انتقال محاسبه گردید. یافته ها: فلزات سنگین کادمیوم، روی، سرب و منگنز به ترتیب بیشترین تجمع را در برگ گیاهان Euphorbia macroclada (3/0±91/17 میلی گرم بر کیلوگرم)، Verbascum speciosum (751/42±94/67 میلی گرم بر کیلوگرم)، Acanthophyllum microcephalum (272/31±11/73 میلی گرم بر کیلوگرم) و Acanthophyllum microcephalum (594/9±59/76 میلی گرم بر کیلوگرم) دارا بودند. همچنین فلزات کبالت، کروم، مس و نیکل به ترتیب بیشترین تجمع را در ریشه گیاهان Acantholimon hohenackeri (3/0±17/55 میلی گرم بر کیلوگرم)، Acantholimon hohenakeri (20/2±16/28 میلی گرم بر کیلوگرم)، Euphorbia macroclada (19/0±51/36 میلی گرم بر کیلوگرم) و Verbascum speciosum (17/0±56/90 میلی گرم بر کیلوگرم) نشان دادند. گیاه Euphorbia macroclada بیشترین میزان تغلیظ زیستی در اندام هوایی و ریشهای مربوط به فلز کادمیوم (0/40) را از خود نشان داد. همچنین بیشترین میزان عامل انتقال (2/75) مربوط به فلز سرب و توسط گیاه Acantholimon hohenackeri انجام شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، گونه های مورد بررسی در معدن سرب و روی راونج می تواند به عنوان گیاهان مقاوم به فلزات سنگین به منظور کاهش تحرک و فراهمیِ زیستی فلزات سنگین و در نتیجه بهبود کیفیت بافت خاک استفاده نمود.