مهدی فلاحی

یکی از پیامدهای جهانی شدن اقتصاد و ادغام فزاینده اقتصادهای بین المللی، رشد قابل توجه در کل بخش حمل و نقل است. در طول دهه 1990 ، بسیاری از کشورها از گلوگاهها در مناطق خاص و در مسیرهای خاص رنج می بردند. امروزه در وضعیت تراکم حمل و نقل در برخی کشورها شکی نیست. این مسئله اکنون یک تهدید برای رقابت اقتصادی است. توسعه اقتصادی بیشتر، در سناریوی فعلی حمل و نقل اتفاق نمی افتد، مگر اینکه اقدامات اساسی انجام شود. احیای مجدد راه آهن نیز یکی از اقدامات اساسی است که در سیاست حمل و نقل اروپا پیشنهاد شده است. مفهوم اصلی حمل و نقل، جابجایی مسافران و کالاها از یک مکان به مکان دیگر است. حمل و نقل جنبه های مختلف زندگی انسان را از سطح فردی روزانه تا رفاه اقتصادی اجتماعی طولانی مدت و پایداری جوامع تحت تأثیر قرار می دهد. حمل و نقل مسافر و کالا باید به روشی کارآمد، ایمن و قابل اطمینان با کمترین هزینه های خارجی و داخلی انجام شود. حمل ونقل ریلی یک روش حمل ونقل عمومی است که دارای نقاط قوت از جمله ایمنی بالا، مصرف انرژی کم، آلودگی کم، حمل بار انبوه و مصرف زمین کم که باعث شده است صنعت ریلی با رشد زیادی مواجه شود، ولی دارای نقاط ضعفی از جمله سر و صدای زیاد، فاصله ترمز زیاد که به شدت به زیرساخت وابسته است، هزینه بالای احداث و عدم سرویس درب به درب می باشد که محدودیت هایی برای صنعت راه آهن ایجاد کرده است. با افزایش تقاضای حمل ونقل در اکثر شبکه های راه آهن، مشکل کمبود ظرفیت ایجاد می شود که تمهیدات اساسی جهت رفع آن نیاز است. به طور کلی ظرفیت مفهومی است که به راحتی قابل تشخیص و محاسبه نیست، دشواری های موجود برای محاسبه ظرفیت به دلیل فاکتورهای مرتبط به هم و ساختارهای پیچیده شبکه راه آهن، دامنه گسترده ای از تعاریف را به وجود می آورد. آنچه به عنوان ظرفیت شناخته می شود در اصل توانایی یک مسیر در عبور دادن تعداد مشخصی از وسیله حمل ونقل است که در روش های مختلف حمل و نقلی به گونه های مختلف محاسبه می گردد. شایان ذکر است که محاسبه ظرفیت راه آهن، پیچیده تر از محاسبه ظرفیت سایر شیوه های حمل و نقلی است. خصوصیات زیرساختی مسیر، مشخصات ناوگان و محورهای مؤثر بر زمانبندی حرکت قطارها عواملی هستند که به زمان سیر قطارهایی که خود مؤثرترین عامل در تعیین ظرفیت مسیر است، تأثیر می گذارند. عوامل مؤثر بر ظرفیت شبکه ریلی به سه گرو