مجید محدثی

سوخت های فسیلی، جزء مهمی از اقتصاد و منابع عمدۀ انرژی در دنیای امروز محسوب می شوند. سوخت های ناشی از فرآورده های این مواد در تنوع بسیار بالا از دیرباز منبع انرژی در موتورهای احتراق داخلی بوده اند و وجود ذخایر فراوان زیرزمینی به استفاده بیش تر این سوخت ها کمک کرده است. بیودیزل به عنوان متیل استر اسید چرب (FAME) شناخته شده و تبدیل به یک سوخت پاک جایگزین برای گازوئیل نفتی می شود که می تواند از روغن های گیاهی خوراکی و غیرخوراکی، روغن های گیاهی زائد و چربی های حیوانی بدست آید. روغن آفتابگردان ماده خام اولیه پیش رو است که برای تولید بیودیزل سودمند است، نه تنها با تبدیل بالای تری گلیسریدها خالص به FAME، بلکه زمان واکنش نسبتاً کوتاهی دارد. روند تولید پایدار روغن آفتابگردان نشان می دهد که می توان از آن برای تولید مواد غذایی و بیودیزل استفاده کرد. تری گلیسیریدها با الکل مانند متانول یا اتانول در حضور کاتالیزورهای اساسی مانند سدیم هیدروکسید و پتاسیم هیدروکسید یا کاتالیزورهای اسیدی مانند سولفوریک اسید و هیدروکلریک اسید واکنش داده و بیودیزل تولید می کنند. کاتالیزورهای قلیایی اغلب در مقیاس صنعتی استفاده می شوند، زیرا واکنش سریعتر است و شرایط واکنش معقول پیش می رود. هنگامی که از کاتالیزورهای قلیایی همگن استفاده می شود، واکنش دهنده ها باید بدون آب باشند تا از تشکیل صابون دور بمانند. از کاتالیزورهای اسیدی می توان برای تولید بیودیزل در صورت وجود آب و اسیدهای چرب آزاد (FFA) در روغن ها استفاده کرد. روغن های گیاهی تصفیه نشده و پسماند که حاوی FFA بالا هستند، مواد اولیه بالقوه برای تولید بیودیزل می باشند. سرعت واکنش کندتر یکی از معایب کاتالیزورهای اسیدی است. فرآیندهای کاتالیز شده همگن مقدار قابل توجهی آب زائد را در سراسر خنثی سازی کاتالیزور و تصفیه بیودیزل تولید می کنند. علاوه بر این، محصول جانبی گلیسرول به سختی تصفیه می شود. عمل کاتالیزورهای ناهمگن در سنتز بیودیزل این ناتوانی ها را ساده می کند. فعالیت های کاتالیزوری اکسیدهای فلزی به تنهایی و با سایر پشتیبان های اکسید فلزی برای تولید بیودیزل مورد بررسی قرار گرفته است. استفاده از کلسیم اکسید توجه ویژه ای را به خود جلب کرده است، زیرا می توان آن را از منابع طبیعی و ارزان به دست آورد. اخیراً پوستۀ تخم مرغ، ضایعات پوسته خرچنگ، پوستۀ صدف، دولوم