سید ابوالفضل موسوی زاده

مفهوم «عقل» از مفاهیم بسیار کلیدی در تاریخ اندیشه بشری به شمار می-رود. مقاله حاضر را با این پرسش آغاز نمودیم که نقش عقل در تفسیر قرآن کریم چیست؟ به نظر می رسد، برای پاسخ دادن به چنین سوالی، منطقی ترین روش این باشد که معنای «عقل» از نظر «نص» قرآن پاسخ داده شود؛ لذا نقطه تمایز مقاله این است که «عقل» در «نص» قرآن کریم را بازشناسایی نموده و به عنوان الگویی جامع در بیان نقش آفرینی عقل، آن را مطمح نظر قرار می دهد. روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی (کتابخانه ای) با مراجعه به منابع اصلی و کنکاش در آیات قرآن کریم تهیه می شود. پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، داده ها به وسیله روش اجتهادی عقلی- به دلیل برخورداری از امتیازات کل نگری، موضوع نگری، تحلیل گری- تجزیه و تحلیل می شود. در این رساله مفاهیم «عقل» و «تفسیر» در قرآن، روایات و جریان های فکری شکل گرفته در جهان اسلام تبارشناسی می شوند. و به این نتیجه رسیدیم که عقل از دیدگاه شیعه هم به عنوان ابزار استدلال و استنباط و هم به مثابه منبعی معرفتی به کار تفسیر قرآن می آید.